علائم و عوارض سکته قلبی در سالمندان
در زمان سکته قلبی تعلل در انجام کمک‌های فوری به ویژه برای سالمندان می‌تواند به آسیب و عوارض پایدار قلبی منجر شود. از این‌رو، شناخت علائم حمله قلبی به منظور انجام اقدامات اورژانسی مهم است. حمله قلبی به دلیل انسداد نسبی یا کامل شریان کرونر رخ می‌دهد به طوری‌که جریان خون به عضله قلب کاهش یافته و یا کاملا متوقف می‌شود. درد قفسه سینه شناخته شده‌ترین علامت حمله قلبی است اما این علامت در همه افراد مشترک نیست و نشانه‌هایی که افراد تجربه می‌کنند به جنسیت و سن آنان بستگی دارد. این مقاله به علائم و عوارض مختلف حملات قلبی و تفاوت آنها در افراد مسن‌تر اختصاص یافته است.
حمله قلبی چیست؟
اگر عضله قلب خون اکسیژن‌دار را به مقدار کافی دریافت نکند، نمی‌تواند به طور طبیعی فعالیت خود را ادامه دهد. این اختلال در عملکرد، احتمال بروز حمله قلبی را به شدت افزایش می‌دهد. چنین مشکلی زمانی اتفاق می‌افتد که عروق کرونر (رگ‌های خون‌رسان به ماهیچه قلب) به طور جزئی یا کامل مسدود شده باشند. انسداد رگ‌های قلبی به دلیل رسوب چربی‌ها و کلسترول یکی از شایع‌ترین دلایل گرفتگی عروق است که به آن تصلب شرایین هم می‌گویند. با گذشت زمان و در طول سالیان، پلاک‌های چربی و کلسترول در دیواره رگ‌ها تجمع یافته و باعث باریک شدن رگ می‌شوند. این روند مخرب در نهایت کاهش جریان خون به عضله قلب را به دنبال دارد.
علائم عمومی حمله قلبی چیست؟
بیشتر افراد می‌دانند که درد قفسه سینه یک علامت شایع حمله قلبی است. با این حال، علائم حمله قلبی صرفا محدود به قلب نیست بلکه می‌تواند کل بدن را تحت تاثیر قرار دهد به طوری‌که افراد در جنسیت و سنین مختلف ممکن است علائم حمله قلبی متفاوتی را تجربه کنند. اکثر حملات قلبی چندین علامت مشخص دارند که طبق مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) عبارتند از:
درد قفسه سینه: در زمان بروز حملات قلبی معمولاً سطوحی از درد و ناراحتی در قسمت میانی یا چپ قفسه سینه محسوس است. ممکن است احساس درد تیز و شدید و یا شبیه فشار و سنگینی بر قفسه سینه باشد.
سخت شدن تنفس: این علامت معمولاً با درد قفسه سینه همراه است، اما تنگی نفس ممکن است قبل از درد قفسه سینه شروع شود.
درد بالا تنه: درد از قفسه سینه به یک یا هر دو بازو منتشر می‌شود و گاهی می‌تواند به شانه‌ها سرایت کند. همچنین ممکن است درد در گردن، فک یا کمر نیز احساس شود.
احساس سبکی سر: احتمال بروز احساس ضعف، غش و تعریق سرد در زمان حمله قلبی نیز وجود دارد.
علائم حمله قلبی در زنان به چه صورت است؟
علائم حمله قلبی ممکن است در زنان متفاوت ظاهر شود و به دلیل شباهت کمتر با علائم قلبی، گمراه کننده باشند. موارد زیر علائم شایع حمله قلبی در زنان است که گاهی بدون درد قفسه سینه رخ می‌دهند:
- اختلالات خواب
- ضعف و بی‌حالی که به طور ناگهانی رخ می‌دهد
- تنگی نفس شدید
- حالت تهوع، سوء هاضمه یا سایر ناراحتی‌های گوارشی
- بروز درد در تمام بدن
- احساس عمومی ناخوشی و کسالت
- ناراحتی در پشت و بالاتنه
از آنجایی که حملات قلبی معمولاً با درد قفسه سینه همراه هستند، زنان اغلب علائم خود را به موارد دیگری نسبت می‌دهند و مراجعه به پزشک را به تاخیر می‌اندازند. بسیار مهم است که همه زنان علائم حمله قلبی را که تا حدودی هم غیرمعمول هستند را تشخیص داده و در صورت لزوم به دنبال کمک اورژانسی باشند.
علائم حمله قلبی در سالمندان چگونه است؟
مانند علائم زنان، نشانه‌های حمله قلبی در افراد مسن نیز ممکن است تا حدودی غیرمعمول و دور از انتظار باشند. حملات قلبی بدون علامت و خاموش در افراد مسن شایع‌تر است و درد قفسه سینه کمتر رخ می‌دهد. در طول حمله قلبی خاموش، فرد ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد به طوری‌که به غیر از احساس خستگی غیرمعمول و تنگی نفس، احساس نسبتا نرمالی دارد. همچنین ممکن است یک یا چند مورد از علائم مشابه با حملات قلبی در زنان نیز بروز کند.
چه زمانی به دنبال کمک اورژانسی باشیم؟
پیامدهای حمله قلبی می‌تواند شدید و مخاطره‌آمیز باشد، بنابراین اگر فردی مشکوک به حمله قلبی است، باید بدون تردید به دنبال مراقبت‌های فوری باشید چراکه 15 دقیقه پس از بروز علائم، سلول‌های عضله قلب در معرض خطر جدی قرار می‌گیرند. از زمان شروع علائم تا مرحله بحرانی قلب تنها 90 دقیقه برای کمک فرصت وجود دارد.
عوامل خطر حمله قلبی در افراد مسن کدامند؟
چندین عامل احتمال خطر حمله قلبی را در افراد به‌ویژه در سالمندان افزایش می‌دهند. این موارد شامل سن بالای 65 سال، جنسیت مرد و داشتن سابقه خانوادگی بیماری قلبی است. همچنین عوامل مختلفی در زندگی احتمال خطر حملات قلبی را افزایش می‌دهند، از جمله:
- استعمال دخانیات
- مصرف الکل
- ابتلا به چاقی
- عدم ورزش و کم تحرکی
- کلسترول و فشار خون بالا
- دیابت
عوامل خطر مرتبط با سبک زندگی را می‌توان با انتخاب‌های درست در زندگی از بین برد و خطر حمله قلبی را به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش داد.
حمله قلبی در سالمندان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
در صورت پدیدار شدن نشانه‌های سکته قلبی، باید فوراً به دنبال کمک‌های اورژانسی باشید. پزشک بر اساس علائم، سن، سلامت عمومی فرد و سابقه خانوادگی وی حمله قلبی را تشخیص می‌دهد. همچنین برای تایید حمله قلبی آزمایشات زیر صورت می‌گیرد:
1. الکتروکاردیوگرافی (ECG) برای اندازه‌گیری فعالیت الکتریکی قلب
2. آزمایش خون برای اندازه گیری پروتئین‌های قلبی
3. تست‌های تصویربرداری،مانند رادیوگرافی قفسه سینه و اکوکاردیوگرام
4. آنژیوگرافی عروق کرونر برای تشخیص انسداد در شریان‌ها
حمله قلبی چگونه درمان می‌شود؟
اگر تشخیص حمله قلبی قطعی باشد، پزشکان از روش‌های زیر جهت درمان مشکلات قلبی و احیای فرد استفاده می‌کنند:
1. آنژیوپلاستی عروق کرونر برای باز کردن عروق مسدود شده
2. روش استنت گذاری به منظور حمایت از شریان‌ها
3. جراحی بای پس با هدف ایجاد مسیرهای جدید خون‌رسانی به قلب
4. کاشت دستگاه ضربان ساز برای کمک به تداوم ضربان طبیعی قلب
5. در صورت لزوم، جراحی دریچه قلب برای جایگزینی دریچه‌های ناکارآمد
همچنین ممکن است داروهایی برای رقیق شدن خون، از بین بردن لخته‌ها و انبساط رگ‌های خونی نیز تجویز شوند.
عوارض حمله قلبی چیست؟
حملات قلبی به عضله قلب آسیب رسانده و عوارض مختلفی را پدید می آورند، از جمله:
1. ایجاد آریتمی یا ریتم غیرطبیعی قلب
2. نارسایی قلبی به دلیل آسیب زیاد ماهیچه قلبی
3. ایست قلبی ناگهانی به دلیل اختلالات الکتریکی
مدت زمان بهبودی هرگونه عارضه به وسعت آسیب اولیه ناشی از حمله قلبی بستگی دارد.
چگونه می‌توان از حمله قلبی پیشگیری کرد؟
اگرچه نمی‌توان به طور قطعی از وقوع حملات قلبی پیشگیری کرد اما می‌توان با کاهش عوامل خطر و اصلاح سبک زندگی، خطر حمله قلبی را به طرز چشمگیری کاهش داد. موارد زیر در پیشگیری از حملات قلبی حائز اهمیت هستند:
- ترک سیگار و قلیان
- انتخاب رژیم غذایی سالم، کم نمک و کم چرب
- پرهیز از مصرف الکل
- ورزش منظم و افزایش تحرک
- کنترل قند خون
- حفظ کلسترول و فشار خون در محدوده سالم
پس از حمله قلبی چند وقت طول می‌کشد تا فرد به زندگی نرمال باز‌گردد؟
مدت زمان بهبودی پس از حمله قلبی به میزان آسیب وارده به عضله قلب بستگی دارد. اکثر افراد مدتی پس از حمله قلبی می‌توانند به زندگی نرمال و کار خود برگردند. برای برخی افراد این زمان ممکن است 2 هفته و برای بعضی دیگر شاید چندین ماه طول بکشد تا بهبودی نسبی حاصل شود. به طور کلی، اینکه چه مدت طول می‌کشد که فرد به سر کار برگردد به وضعیت سلامتی، عملکرد قلب و نوع کار او بستگی دارد. رعایت موارد زیر در طول مسیر درمان به بهبودی سریع‌تر کمک می‌کند:
1. از طریق تغییرات سبک زندگی (مانند رژیم غذایی سالم) و مصرف داروها به منظور کاهش سطح کلسترول خون، می‌توان خطر عود حمله قلبی را کاهش داد.
2. بازیابی و توانبخشی جسمانی باید به تدریج و پیوسته انجام شود تا بتوان فعالیت‌های عادی روزمره را از سر گرفت (توانبخشی قلبی).
در زمان انتظار برای رسیدن آمبولانس چه نکاتی را باید رعایت کرد؟
زمان برای کسی که دچار حمله قلبی شده، بسیار حیاتی است. اگر از اطرافیان کسی دچار حمله قلبی شده و علائم مشهود است، بلافاصله با 115 تماس بگیرید تا هرچه سریع‌تر نیروهای اورژانس به محل اعزام شوند. در زمان انتظار برای رسیدن اورژانس رعایت نکات زیر اهمیت بالایی دارد:
استراحت کامل: فرد باید در حالت نشسته و یا دراز کش در محیطی آرام و بدون استرس قرار گیرد.
استفاده از آسپرین: احتمال دارد که در زمان تماس با اورژانس، اوپراتور از شما بخواهد تا رسیدن آمبولانس یک قرص آسپرسین به بیمار داده شود.
انجام CPR: اگر فردی که دچار حمله قلبی شده، نفس نمی‌کشد یا ضربان قلب او متوقف شده، فوراً نیاز است که تا زمان رسیدن اورژانس، روشCPR یا همان احیای قلبی-ریوی را آغاز کنید.
چرا یادگیری روش احیای قلبی و ریوی (CPR) برای همه اهمیت دارد؟
یادگیری روش احیای قلبی و ریوی (CPR) به خصوص برای کسانی که فرد سالمندی در خانه دارند بسیار مهم است زیرا در هر لحظه ممکن است با شرایطی مثل توقف قلبی و تنفسی مواجه شویم که نیاز به انجام CPR داشته باشیم. این کار نه تنها برای نجات فرد سالمند بلکه برای سلامتی تمام اعضای خانواده، دوستان و همکاران نیز اهمیت دارد. روش CPR کمک می‌کند تا در مواقع اضطراری و فوری، بتوان به فرد مبتلا به آسیب قلبی و تنفسی کمک کرد و در زمان انتظار برای رسیدن نیروهای اورژانس جان فرد را نجات داد. تکنیک احیای قلبی و ریوی به طور معمول به کارکنان بیمارستان‌ها، آتش‌نشان‌ها و پلیس آموزش داده می‌شود اما یادگیری آن برای عموم مردم نیز بسیار اهمیت دارد.
ایست قلبی چه تفاوتی با سکته قلبی دارد؟
در برخی موارد، عارضه‌ای به نام آریتمی قلب باعث توقف ناگهانی ضربان قلب می‌شود. در این شرایط، توقف عملکرد سیستم الکتریکی قلب و متعاقب آن توقف ضربان به عنوان ایست قلبی شناخته می‌شود. علائم و نشانه‌های ایست قلبی به شرح زیر است:
- کاهش عمق تنفس و گاهی عدم دم و بازدم
- عدم توانایی در حرکت کردن
- ناتوانی در پاسخ به محرک‌های محیطی مانند لمس شدن یا حرف‌های اطرافیان
اگر فکر می‌کنید فردی دچار ایست قلبی شده است باید تا رسیدن نیروهای اورژانس عمل CPR را برای او انجام دهید تا قلب وی احیا گردد. بنابراین، تفاوت سکته با ایست قلبی در آن است که سکته به دلیل گرفتگی عروق و تجمع چربی رخ می‌دهد در حالی‌که ایست قلبی ناشی از خاموش شدن سیستم الکتریکی قلب است.
سکته قلبی چه ارتباطی با افزایش سن دارد؟
یکی از پیامدهای جدی مشکلات قلبی و عروقی، سکته قلبی است که معمولا با افزایش سن شیوع آن بیشتر می‌شود. با گذشت زمان، رگ‌های قلب انعطاف پذیری خود را از دست می‌دهند و شکننده می‌شوند. علاوه‌بر این، به مرور زمان تجمع چربی و رسوب کلسترول در جدار رگ‌ها بیشتر می‌شود. چربی‌های تجمع یافته لکه‌هایی را با نام پلاک چربی ایجاد می‌کنند که علاوه‌بر ایجاد التهاب باعث افزایش تشکیل لخته خونی و متعاقب آن وقوع سکته قلبی می‌شوند. از طرفی، مشکلات زمینه‌ای مانند فشار خون بالا، دیابت، چربی خون و عوامل خطرساز قلبی نیز در سالمندان شایع‌تر است و این عوامل نیز به ریسک سکته قلبی می‌افزایند. بنابراین، افزایش سن یکی از عوامل مهم در افزایش ریسک سکته قلبی است. این امر نشان می‌دهد که باید به وضعیت قلبی فرد سالمند توجه بیشتر کرد و در صورت بروز هرگونه علائم مشکوک به حمله قلبی مانند درد قفسه سینه، تنگی نفس، خستگی و سایر علائم مشابه، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کرد.
سکته ناقص چه تفاوتی با سکته کامل دارد؟
سکته به معنای توقف جریان خون عروق قلبی است که معمولا به دلیل انسداد کامل یا ناقص یکی از رگ‌های قلب رخ می‌دهد. در سکته کامل، رگ قلب به طور کامل بسته شده و جریان خون قطع می‌شود. در نتیجه، قسمتی از عضله قلبی که از خون‌رسانی محروم مانده، دچار آسیب جدی خواهد شد و در صورت عدم درمان، باعث مرگ بافتی و به دنبال آن نارسایی قلبی می‌شود. اما در سکته ناقص، جریان خون رگ قلب به طور کامل بسته نمی‌شود، بلکه جریان خون کاهش یافته و بخشی از عضله قلب از تغذیه کافی محروم می‌شود. عدم درمان به موقع در سکته ناقص، نقص جزئی عضله و نارسایی خفیف قلبی را به دنبال خواهد داشت.
پرستار سالمند چه نقشی در سلامت قلب و عروق فرد سالمند دارد؟
پرستار سالمند با دانش و تجربه خود تاثیر مهمی در حفظ سلامت قلب و عروق فرد سالمند ایفا می‌کند. این نقش شامل پایش علائم از جمله اندازه‌گیری منظم فشار خون، بررسی ضربان قلب و ریتم تنفس و همچنین کمک به رعایت رژیم غذایی سالم، ترغیب فعالیت‌های ورزشی مانند پیاده‌روی و تمرینات تنفسی، مدیریت مصرف داروهای مورد نیاز و مراقبت از فرد سالمند است. درخصوص رژیم غذایی، پرستار می‌تواند به فرد سالمند کمک کند تا رژیم غذایی سالم و متعادلی را دنبال کند.
رژیم قلبی شامل مصرف میوه‌ها و سبزیجات، مایعات فراوان، غلات کامل، پروتئین‌های کم چرب و مواد غذایی با کمترین میزان نمک و چربی است. از دیگر وظایف پرستار سالمند، مدیریت مصرف داروهای فرد سالمند است. پرستار می‌تواند به فرد سالمند کمک کند تا داروهای خود را به موقع و به درستی مصرف کند و در صورت بروز عوارض جانبی و یا تداخل دارویی، موضوع را به پزشک اطلاع دهد. خدمات پرستاری کیان مهر ارائه دهنده تمامی خدمات مراقبت و نگهداری در منزل است.