دیابت در سالمندان
دیابت به عنوان یک بیماری جدی و فراگیر بسیاری از سالمندان را تحت تاثیر قرار داده است. این بیماری زمانی پدیدار می‌شود که گلوکز خون (قند خون) بیش از حد مجاز باشد. خوشبختانه امروزه می‌توان با رعایت نکاتی در زندگی از ابتلا به دیابت نوع 2 پیشگیری و یا آن را درمان کرد و با آموزش اقدامات پیشگیرانه به بیماران به خصوص افراد مسن، قند خون را کاهش داد. در صورت عدم درمان و سهل انگاری، بالا بودن قند خون می‌تواند به سیستم عصبی، چشم‌ها، کلیه‌ها و سایر اندام‌ها آسیب برساند.
دیابت چیست؟
غذایی که می‌خوریم در روده هضم و بیشتر آن به صورت گلوکز یا قند به داخل رگ‌ها جذب می‌شود. گلوکز در بدن به عنوان سوخت عمل می‌کند و در زمان مورد نیاز وارد سلول‌ها شده و به انرژی تبدیل می‌شود. برای استفاده از گلوکز به عنوان انرژی، بدن ما به انسولین نیاز دارد. در واقع انسولین هورمونی است که به گلوکز کمک می‌کند تا وارد سلول‌ها شود. اگر بدن نتواند به مقدار کافی انسولین تولید کند و یا قادر به استفاده درست از انسولین نباشد، منجر به بالا رفتن قند خون و بروز مشکلاتی در بلندمدت خواهد شد. این اختلالات و بالا رفتن قند خون به دیابت معروف است و امروزه در جامعه و به‌ویژه در سالمندان شیوع بالایی دارد.
انواع دیابت در سالمندان
دو نوع دیابت در سالمندان وجود دارد:
* دیابت نوع 1 که در آن بدن قادر به تولید انسولین نیست. اگرچه دیابت نوع 1 در افراد مسن نیز دیده می‌شود، اما اغلب در کودکان و نوجوانان شیوع بالاتری دارد.
* دیابت نوع 2 که در آن انسولین به اندازه کافی تولید می‌شود اما بدن قادر به استفاده از آن نیست. این دیابت در جمعیت و به خصوص در سالمندان شیوع بیشتری دارد. عواملی نظیر اضافه وزن، کم تحرکی، سابقه خانوادگی دیابت و رژیم غذایی پرکربوهیدرات احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 را افزایش می‌دهند.
دیابت در صورت کنترل نشدن قسمت‌های متعددی از بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. مدیریت کردن دیابت بسیار مهم است زیرا به مرور زمان می‌تواند باعث بروز مشکلات جدی مانند بیماری قلبی، سکته، بیماری کلیوی، مشکلات چشمی و آسیب عصبی گردد. همچنین، افراد مبتلا به دیابت نوع 2 به خصوص افراد مسن بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به سرطان، آلزایمر و قطع عضو قرار دارند.
پیش دیابت چیست؟
پیش دیابت بدین معناست که سطح گلوکز بالاتر از حد طبیعی است اما به اندازه ای نیست که بتوان آن را دیابت نامید. افراد مبتلا به پیش دیابت در معرض ابتلا به دیابت نوع 2، حمله قلبی و سکته قرار دارند. اگر فردی دچار پیش دیابت است، برای پیشگیری از ابتلا به دیابت نوع 2 باید نکاتی مانند کاهش وزن و رژیم غذایی مناسب را در زندگی خود رعایت کند. در چنین شرایطی فرد بایستی با مشورت پزشک برنامه‌ای تنظیم کند تا با انتخاب‌های غذایی سالم‌تر و فعالیت بدنی بیشتر گلوکز خون را کاهش دهد. علاوه‌بر این، اجتناب از مصرف دخانیات مانند سیگار و قلیان اهمیت زیادی دارد چراکه احتمال ابتلای افراد سیگاری به دیابت نوع 2 بیشتر از افراد غیرسیگاری است.
پیش دیابت چگونه درمان می‌شود؟
درمان پیش دیابت بدون دارو و صرفا با اصلاح سبک زندگی امکان‌پذیر است. انتخاب عادات سالم می‌تواند به بازگرداندن سطح قند خون به حالت عادی و جلوگیری از پیشروی به سمت دیابت نوع 2 کمک کند. حفظ وزن سالم از طریق ورزش و تغذیه نیز در ارتقای وضعیت سلامتی این افراد مفید است. ورزش به مدت حداقل 150 دقیقه در هفته و متعاقب آن کاهش 7 درصد از وزن بدن تاثیر چشمگیری در درمان پیش دیابت دارد. افراد پیش دیابتی که به سایر بیماری‌ها مثل بیماری‌های قلبی نیز مبتلا هستند، ممکن است به مصرف داروهایی مانند متفورمین، استاتین‌ها و داروهای فشار خون بالا نیاز پیدا کنند.
علائم دیابت نوع 2 چیست؟
علائم دیابت نوع 2 شامل احساس خستگی، افزایش گرسنگی و تشنگی، تکرر ادرار و اختلالات بینایی است. همچنین بروز عفونت‌های پوستی و کند شدن التیام بریدگی‌ها و زخم‌ها از دیگر نشانه‌های ابتلا به دیابت نوع 2 است. برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع 2 ممکن است تا مدتها از مشکل خود بی‌خبر باشند زیرا علائم اغلب به تدریج بروز کرده و در ابتدا چندان جدی گرفته نمی‌شوند. برای مثال، در سالمندان این علائم ممکن است به پیری و مشکلات سالخوردگی نسبت داده شوند. بنابراین بسیار مهم است که در صورت بروز علائم به پزشک مراجعه کنید تا آزمایشات قند خون برای شما تجویز گردد.
دیابت چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشکان از چندین آزمایش خونی مختلف جهت تشخیص دیابت استفاده می‌کنند:
- آزمایش تصادفی گلوکز که ممکن است در هر زمانی از طول روز انجام شود و نیازی به ناشتا بودن نیست.
- تست A1C که در هر زمانی در طول روز قابل انجام است و میانگین سطح گلوکز را در سه ماه گذشته نشان می‌دهد.
- آزمایش FBS یا قند ناشتا که باید حداقل هشت ساعت قبل از آزمایش ناشتا بود.
- تست تحمل گلوکز خوراکی که در دور مرحله یک بار بعد از ناشتا بودن هشت ساعته و سپس دو ساعت پس از مصرف یک نوشیدنی شیرین انجام می‌شود.
کنترل دیابت نوع 2 در سالمندان به چه صورت است؟
بسیاری از افراد مبتلا به دیابت نوع 2 می‌توانند سطح گلوکز خون خود را تنها با رعایت رژیم غذایی و ورزش روزانه کنترل کنند. اما کنترل قند خون برخی دیگر مستلزم مصرف قرص‌های دیابت یا تزریق انسولین است و گاهی نیز باید بیماری‌های زمینه‌ای مانند فشار خون بالا و کلسترول نیز مدیریت شوند. نکات مهم کنترل دیابت به صورت زیر است:
سطح قند خون به طور مرتب چک شود. سطوح بالای گلوکز (هایپرگلیسمی) یا سطوح بسیار پایین (هیپوگلیسمی) برای سلامتی خطرناک است. برنامه دیابت تنظیم شده توسط پزشک به شما نشان می‌دهد که گلوکز را چندبار در سال چک کنید و هر چند وقت یکبار آزمایش A1C را انجام دهید. اگر درمان دیابت سالمند بدون مصرف انسولین است، ممکن است نیازی به چک کردن مکرر قند خون نباشد.
انتخاب‌های غذایی سالم باشند. غذایی که می‌خورید بر سطح گلوکز تأثیر می‌گذارد، بنابراین مهم است که بدانید چه غذایی، به چه مقدار و چه زمانی برای شما بهتر است. اگر اضافه وزن دارید، با کمک مشاور تغذیه برنامه‌ای برای کاهش وزن خود تنظیم کنید.
ورزش منظم در برنامه رزوانه گنجانده شود. پیاده‌روی و سایر ورزش‌های سبک و هوازی می‌تواند به بهبود سطح قند خون در افراد مسن کمک کند. در این راستا، باید اهداف روزانه‌ای تعیین شوند تا فرد سالمند در بیشتر روزهای هفته فعالیت بدنی داشته باشد.
داروها سر وقت مصرف شوند. حتی زمانی که احساس خوبی دارید و علائم دیابت شما را آزار نمی‌دهند، باید دارو را طبق دستور پزشک مصرف کنید. اگر با مصرف داروها عوارض جانبی بروز کرد، موضوع را به پزشک معالج اطلاع دهید.
برای سالمندان مبتلا به دیابت چه نکات مراقبتی اهمیت دارد؟
نکات مراقبتی زیر برای بهبودی سالمندان دیابتی حائز اهمیت است و سبب افزایش کیفیت زندگی و ارتقای سلامتی آنان می‌شود:
ارزیابی سالانه سطح کلسترول خون: حداقل سالی یکبار انجام آزمایش چربی خون برای ارزیابی سطح کلسترول و تری‌گلیسیرید ضروری است. سطوح بالای چربی خون خطر ابتلا به مشکلات قلبی را افزایش می‌دهد.
ترک سیگار: سیگار خطر ابتلا به اختلالات سلامتی از جمله حمله قلبی و سکته را افزایش می‌دهد.
معاینه سالیانه چشم: تشخیص و درمان زودهنگام مشکلات چشمی برای سلامت شبکیه ضروری است.
ارزیابی سالانه کلیه‌ها: دیابت می‌تواند بر عملکرد کلیه‌ها تأثیر منفی بگذارد. از این‌رو، آزمایش ادرار و خون برای اطمینان از عملکرد کلیه‌ها حائز اهمیت است.
مراقبت از بهداشت دهان و دندان: مسواک روزانه و استفاده از نخ دندان برای جلوگیری از بروز عفونت‌های دندانی مهم است. افراد مسن باید دو بار در سال توسط دندانپزشک معاینه شوند تا از مشکلات جدی جلوگیری گردد.
مراقبت از پوست: سالمندان مبتلا به دیابت در معرض خطر زخم‌ها و کبودی‌های پوستی هستند. از این‌رو، تمیز نگه داشتن پوست و استفاده از نرم کننده‌های پوستی به منظور جلوگیری از خشکی پوست اهمیت دارد. مراقبت از بریدگی‌ها و زخم‌ها برای جلوگیری از بروز عفونت تاثیر مهمی دارد.
بررسی روزانه پاها: افراد دیابتی به خصوص در سنین بالا باید هر روز زمانی را به چک کردن پاهای خود اختصاص دهند. این کار کمک می‌کند تا هرگونه لکه پوستی و زخم قبل از گسترش یافتن شناسایی و درمان شود.
پرستار سالمند چه نقشی در مراقبت از سالمند دیابتی دارد؟
پرستار سالمند نقش قابل توجهی در مراقبت از سالمندان مبتلا به دیابت دارد. این نقش شامل موارد زیر است:
ارائه مراقبت طبق دستورات پزشکی: پرستار سالمند می‌تواند فرد را در پیروی از برنامه مراقبتی یاری دهد. این کار شامل انتخاب رژیم غذایی مناسب، انجام فعالیت‌های بدنی و مدیریت مصرف داروهای تجویز شده است.
مدیریت مصرف دارو: پرستاران می توانند به سالمندان کمک کنند تا داروهای خود را به طور منظم و درست مصرف کنند. این موارد شامل توجه به دوز دارو، زمان‌بندی و دوره مصرف است.
اگر قصد استخدام پرستار سالمند دارید خدمات پرستاری کیانمهر آماده خدمت رسانی به شماست.
