تنگی دریچه آئورت در سالمندان
زمانی که دریچه آئورت قلب باریک و یا مسدود شود، جریان خون قلب با اختلال مواجه شده و ممکن است عوارض جدی به دنبال داشته باشد. این عارضه به تنگی دریچه آئورت معروف است و بیشتر در سنین بالای 65 سال شایع است. نشانه‌های تنگی دریچه به صورت سنگینی و فشار در قفسه سینه و همچنین احساس خستگی شدید پس از فعالیت بدنی بروز می‌کند. مقاله حاضر به طور کامل به موضوع تنگی دریچه آئورت در سالمندان اختصاص یافته و مطالب مهم در این زمینه از منابع معتبر پزشکی گردآوری شده است.
تنگی دریچه آئورت چیست؟
آئورت یکی از رگ‌های اصلی قلب است که کار خون‌رسانی از قلب به سراسر بدن را بر عهده دارد. تنگی دریچه آئورت زمانی رخ میدهد که دریچه آئورت در قلب باریک یا مسدود شود و در نتیجه، جریان طبیعی خون در قلب دچار اختلال گردد. در چنین شرایطی، احتمال بروز آسیب قلبی، مشکلات وخیم سلامتی و حتی مرگ دور از انتظار نیست چراکه جریان خون محدود می‌شود و میزان اکسیژن دریافتی بدن به طور محسوسی کاهش می‌یابد. این تغییرات مخرب باعث درد قفسه سینه، تنگی نفس و از دست دادن ناگهانی هوشیاری می‌شود.
تنگی دریچه آئورت در چه کسانی بیشتر رخ میدهد؟
تنگی آئورت در افراد مسن شایع‌تر است به طوری‌که بعد از 65 سالگی هرچه سن بیشتر شود، احتمال ابتلا نیز به همان نسبت افزایش می‌یابد. حدود 2 درصد از سالمندان در ایالات متحده به تنگی آئورت مبتلا هستند. البته بعضی از بیماری‌ها می‌توانند باعث ایجاد تنگی دریچه آئورت در افراد میانسال و سنین کمتر هم شوند. در موارد نادر، احتمال متولد شدن نوزاد با نقص مادرزادی دریچه آئورت نیز وجود دارد. متأسفانه، بسیاری از مردم تا زمانی که علائمی بروز نکند، از بیماری خود مطلع نمی‌شوند.
دلیل تنگی دریچه آئورت در سالمندان چیست؟
دریچه آئورت یکی از چهار دریچه قلب است و در مسیر جریان خون آخرین دریچه قلب محسوب می‌شود زیرا پس از باز شدن دریچه آئورت، خون از قلب خارج شده و به سراسر بدن پمپاژ می‌شود. ساختار دریچه آئورت به طور معمول دارای سه فلپ (سه لتی) است که باز می‌شوند تا خون از آن‌ها عبور کند و سپس بسته می‌شوند تا خون به قلب برنگردد. زمانی که به هر دلیلی دریچه آئورت آسیب ببیند، ماهیچه تشکیل دهنده آن دچار ضعف و نارسایی خواهد شد. در این حالت، دریچه قدرت بسته شدن کامل را نخواهد داشت و به همین دلیل مقداری از خون داخل رگ‌ها به قلب برمی‌گردد که به رگورژیتاسیون (برگشت خون به قلب) معروف است. برگشت خون باعث افزایش خون در بطن قلب می‌شود و فشار مضاعفی را بر عضله قلب تحمیل می‌کند. در این روند مخرب، ساختار قلب به مرور زمان با مشکلات جدی روبرو می‌شود. تنگی آئورت در سالمندان سه علت مهم دارد:
صدمه و پارگی به دلیل افزایش سن:
با افزایش سن، کلسیم به تدریج بر روی دریچه آئورت تجمع پیدا می‌کند (مشابه رسوب کلسترول در رگ‌های خونی و بروز سکته قلبی در سالمندان). رسوب کلسیم بر روی دریچه، ساختار آن را تحت تاثیر قرار میدهد. این اتفاق معمولا از سن 65 سالگی به بعد بیشتر دیده می‌شود.
آسیب‌های ناشی از بیماری‌های عفونی:
اگر باکتری‌ها به دلیل ابتلای فرد به بیماری‌های عفونی وارد جریان خون و رگ‌های وی شوند، ممکن است باکتری‌ها بر روی دریچه‌های قلب تجمع پیدا کرده و باعث بروز التهاب نامتعارف بر روی ماهیچه قلب شوند. در این حالت احتمال رخ دادن اختلالات خودایمنی بسیار زیاد است به طوری‌که سیستم ایمنی به اشتباه و تحت تاثیر باکتری‌های عفونی به تجمع باکتری‌ها حمله کرده و در کنار آن سلول‌های دریچه آئورت را نیز تخریب می‌کند (به‌وجود آمدن بیماری تب روماتیسمی). این مشکلات در گلودرد استرپتوکوکی بیشتر اتفاق می‌افتد و اگر به موقع درمان نشود، باعث بروز بیماری تب روماتیسمی خواهد شد. تب روماتیسمی اغلب در افراد بالای 50 سال دیده می‌شود و ممکن است سال‌ها طول بکشد تا آسیب دریچه‌های قلب به دلیل چنین عفونتی آشکار گردد.
مشکلات مادرزادی و بیماری‌های ارثی:
در شرایط نادر ممکن است تنگی دریچه آئورت به دلیل مشکلات ژنتیکی در بدو تولد باشد. تنگی آئورت همچنین با بیماری‌های خود ایمنی یا التهابی مانند لوپوس و آرتریت روماتوئید نیز مرتبط است.
علائم تنگی آئورت چیست؟
علائم تنگی آئورت عبارتند از:
- خستگی غیرطبیعی به‌ویژه زمانی که با فعالیت‌های عادی تداخل ایجاد کند
- تپش قلب
- تورم در پاها، مچ پا یا ساق پا
- درد قفسه سینه (آنژین)
- تنگی نفس
- سرگیجه، سبکی سر و غش
درد قفسه سینه به صورت فشار و درد احساس می‌شود و گاهی درد از قفسه سینه تا گردن، فک و بازوها نیز گسترش می‌یابد.
بیماری تنگی دریچه آئورت با چه سرعتی پیشرفت می‌کند؟
در برخی افراد تنگی آئورت به کندی پیشروی می‌کند و چندین سال طول می‌کشد تا به مرحله بروز علائم برسد. برای دیگران، ظاهر شدن علائم ممکن است خیلی سریع‌تر اتفاق بیافتد. تشخیص و درمان دیرموقع می‌تواند منجر به آسیب دائمی و غیرقابل برگشت در ساختار قلب شود. در موارد تنگی شدید آئورت، خطر مرگ ناگهانی نیز وجود دارد. به همین دلیل، پزشکان توصیه می‌کنند که بیماران درمان را به تاخیر نیندازند.
تنگی آئورت چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگر فردی مشکوک به تنگی دریچه آئورت باشد، پزشک عمومی وی را به متخصص قلب ارجاع خواهد داد. متخصص قلب می‌تواند عارضه را با توجه به علائم و معاینه قلبی تشخیص دهد. نشانه‌هایی مانند تورم در ساق و مچ پا و همچنین صداهای غیرطبیعی قلب از علائم تنگی آئورت هستند. در ادامه ممکن است جهت تایید تشخیص، یکی از آزمایش‌های زیر تجویز گردد:
آزمایش الکتروکاردیوگرام (ECG): در این روش فعالیت الکتریکی قلب با استفاده از حسگرهای متصل به قفسه سینه اندازه‌گیری می‌شود.
رادیوگرافی قفسه سینه، آنژیوگرافی و سی تی اسکن (CT): در هر یک از این روش‌ها از اشعه ایکس برای مشاهده داخل بدن استفاده می‌شود. آنژیوگرافی و آزمایش سی‌تی قلب از کنتراست بالایی برخوردارند و تغییرات جزئی ساختار قلب را به خوبی آشکار می‌کنند.
اکوکاردیوگرافی: آزمایش اکوکاردیوگرافی شامل استفاده از امواج صوتی برای تشکیل تصاویری از داخل قلب است. این روش به پزشکان این امکان را میدهد که قلب را از نمای نزدیک‌تری در مقایسه با اکوکاردیوگرام بررسی کنند.
تست ورزش: این آزمایش عملکرد قلب را در زمان فعال فیزیکی اندازه‌گیری می‌کند. همچنین، تست ورزش می‌تواند تنگی دریچه آئورت و گرفتگی عروق را آشکار کند.
کاتتریزاسیون قلبی: با استفاده از دستگاهی که در یکی از شریان‌ها تعبیه می‌شود، پزشک می‌تواند داخل قلب را از نزدیک ببیند. همچنین از این طریق می‌توان میزان عملکرد قلب را در صورت وجود تنگی آئورت ارزیابی کرد.
آزمایش تصویربرداری MRI: در آزمایش MRI از یک میدان مغناطیسی قدرتمند برای ایجاد تصاویر دقیق از داخل قلب استفاده می‌شود.
آیا تنگی آئورت قابل درمان است؟
ترمیم و حتی درمان کامل دریچه آئورت به زمان تشخیص بیماری بستگی دارد. اگر فردی دچار تنگی آئورت باشد اما هنوز علائمی بروز نداده است، ویزیت‌های منظم و آزمایش‌های دوره‌ای برای درمان کفایت می‌کند. در صورت بروز علائم، یکی از گزینه‌های درمانی زیر بسته به میزان پیشرفت بیماری انجام خواهد شد:
تجویز دارو:
داروهای مختلفی از جمله رقیق‌کننده‌های خون، داروهای درمان کننده اختلالات ریتم قلب و سایر داروهای احتمالی برای درمان موارد خفیف تنگی دریچه آئورت تجویز می‌شوند.
ترمیم دریچه:
ترمیم دریچه معمولا با جراحی دریچه آئورت و روش ترمیم بالونی انجام می‌شود. در طی جراحی دریچه آئورت، برشی کوچکی در ناحیه قفسه سینه ایجاد می‌شود تا جراح دسترسی کامل به دریچه داشته باشد. ترمیم بالونی در مواردی که دریچه دچار آسیب محدود شده و یا رگورژیتاسیون خفیف باشد، مورد استفاده قرار می‌گیرد. در طی این روش، یک کاتتر با بالون متصل به آن از طریق یکی از شریان‌های بدن به داخل قلب وارد می‌شود. با ورود به دریچه، می‌توان بالون را باد کرد تا دریچه آئورت باز شود. این کار به بهبود علائم در افراد مبتلا به تنگی شدید تا زمان تعویض کامل دریچه کمک می‌کند.
تعویض دریچه:
در مواردی که ترمیم دریچه با دارو و بالون میسر نباشد، تعویض کامل دریچه گزینه نهایی خواهد بود. دریچه جدید ممکن است از حیواناتی مانند گاو یا خوک تامین شود و یا یک دریچه مکانیکی به صورت پروتز زیستی باشد.
انتخاب دریچه جایگزین برای بیمار به چه عواملی بستگی دارد ؟
انواع دریچه قلبی و معیارهای انتخاب آن‌ها برای بیماران به صورت زیر است:
دریچه‌های اهدایی: این دریچه‌ها از اهداکنندگان عضو به دست می‌آیند و تا زمان مورد استفاده منجمد می‌شوند. اگر بیمار قادر به مصرف بلندمدت داروهای رقیق کننده خون نباشد، دریچه‌های اهدایی گزینه مناسبی هستند. با این حال، دریچه اهدایی پس از 15 تا 20 سال نیاز به تعویض دارد.
دریچه‌های حیوانی: این دریچه‌ها از بافت‌های حیوانی مانند خوک و گاو به دست می‌آیند. دریچه‌های حیوانی نیز حدود 15 تا 20 سال دوام داشته و پس از آن نیاز به تعویض دارند.
دریچه مکانیکی: جنس این دریچه‌ها اغلب از کربن پیرولیتیک تشکیل شده است. دریچه‌های مکانیکی بسیار بادوام و با بافت بدن سازگار هستند. افرادی که از این دریچه‌های قلبی استفاده کرده‌اند برای جلوگیری از مشکلاتی مانند سکته، باید به صورت مادام‌العمر از داروهای رقیق‌کننده خون استفاده کنند.
دریچه پروتز زیستی: این نوع دریچه‌ها اغلب از ترکیب بافت حیوانی و قطعات مصنوعی ساخته شده‌اند. بافت حیوانی معمولاً در یک قالب فلزی قرار گرفته تا دریچه را در جای خود نگه دارد. این دریچه‌ها نیز طول عمری بین 15 تا 20 سال دارند.
کنترل و مدیریت تنگی دریچه آئورت در سالمندان به چه صورت است؟
برای کسانی که علائمی ندارند و یا دچار حالت خفیف بیماری هستند، پایش مستمر با اکوکاردیوگرام و معاینات منظم برای اطمینان از سلامتی کافی است. اما افرادی که از مرحله خفیف خارج شده‌اند و علائم در حد متوسط دارند، علاوه‌بر پایش علائم و اکوکاردیوگرام‌های روتین، ممکن است پزشک توصیه کند که میزان فعالیت فیزیکی خود را محدود کرده تا فشار به قلب به حداقل برسد. همچنین احتمال تجویز دارو برای جلوگیری از لخته شدن خون وجود دارد. مصرف دارو بسته به مرحله بیماری، ممکن است به صورت موقت یا دائم باشد.
پس از درمان دریچه آئورت چه مدت طول می‌کشد تا بهبودی کامل حاصل شود؟
سرعت بهبودی پس از ترمیم یا جایگزینی دریچه به روش مورد استفاده بستگی دارد. افرادی که تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند معمولاً چند روز در بیمارستان بستری هستند و پس از آن نیز باید مدتی در منزل استراحت کنند. در این حالت بهبودی کامل معمولا چند هفته طول می‌کشد. بهبودی در روش بالونی سریع‌تر بوده و نیاز به بستری و استراحت در منزل به مراتب کمتر است.
آیا می‌توان از تنگی دریچه آئورت پیشگیری کرد؟
تنگی آئورت ناشی از افزایش سن به طور کامل قابل پیشگیری نیست اما برخوردار بودن از سبک زندگی سالم از جمله رژیم غذایی سالم، حفظ وزن مناسب و ورزش منظم برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی بسیار ضروری است. تنگی دریچه آئورت ناشی از عفونت‌های باکتریایی با درمان سریع عفونت‌ها قابل پیشگیری است. این کار شامل مصرف کامل آنتی بیوتیک‌های تجویز شده از سوی پزشک است. تنگی آئورت ناشی از مشکلات مادرزادی و ژنتیکی معمولا قابل پیشگیری نیست.
اگر تنگی آئورت دیر تشخیص داده شود چه عوارضی دارد؟
اگر تنگی آئورت درمان نشود، به‌خصوص زمانی که در مرحله پیشرفته قرار داشته باشد، باعث بروز اختلالات جدی در عملکرد قلب می‌شود. بیشتر افرادی که دچار نوع شدید تنگی دریچه آئورت هستند در صورت عدم درمان، بیش از چند سال زنده نمی‌مانند.
تشخیص زودهنگام و درمان به‌موقع:
در صورت تشخیص زودهنگام، درمان دریچه آئورت بسیار موفقیت‌آمیز خواهد بود و فرد می‌تواند به زندگی نرمال خود برگردد. مراجعه منظم به پزشک و انجام دوره‌ای آزمایش‌های خونی برای اطمینان از سلامت قلب و جلوگیری از پیشرفت بیماری ضروری است.
تشخیص دیرهنگام:
تشخیص دیرهنگام بیماری ممکن است تاثیر مخرب بر ساختار قلب داشته باشد. البته در صورت پیشرفت اندک بیماری، می‌توان مشکل را به طور کامل درمان کرد اما در برخی موارد بهبودی کامل میسر نیست بلکه تنها می‌توان به طور نسبی دریچه را ترمیم کرد.
پرستار سالمند چه نقشی در مراقبت از فرد مبتلا به تنگی دریچه آئورت دارد؟
تنگی دریچه آئورت باعث محدود شدن جریان خون در بدن می‌شود و این شرایط نیاز به مراقبت دقیق و مداوم دارد. پرستار سالمند در منزل می‌تواند در چنین شرایطی، با ارائه مراقبت‌های روزانه و ارزیابی وضعیت جسمانی بیمار نقش چشمگیری در افزایش سلامت فرد داشته باشد. این مراقبت‌ها شامل موارد زیر است:
پایش و گزارش علائم: پرستار سالمند می‌تواند علائم سالمند مانند خستگی غیرطبیعی، تنگی نفس، درد قفسه سینه و عدم تعادل را که از نشانه‌های تشدید تنگی آئورت هستند را رصد کرده و به پزشک معالج اطلاع دهد.
مدیریت مصرف دارو: برای بیماران مبتلا به تنگی آئورت ممکن است داروهای مختلفی تجویز شود. پرستار سالمند می‌تواند به مدیریت داروها کمک کند و مطمئن شود که بیمار داروهای خود را به درستی مصرف می‌کند.
حمایت روانی: بیماری قلبی ممکن است برای بیمار و خانواده او استرس‌زا باشد. پرستار سالمند می‌تواند از نظر روانی پشتیبان خوبی برای فرد سالمند و خانواده باشد.