روماتیسم قلبی در سالمندان
بیماری روماتیسم قلبی یکی از دلایل آسیب به دریچه قلب است که از پاسخ شدید و نامتعارف سیستم ایمنی به عفونت‌های باکتریایی ناشی می‌شود. عفونت‌های باکتریایی از جمله گلودرد استرپتوکوکی در صورت درمان دیرهنگام در بدن گسترش یافته و عوامل عفونی به خون وارد می‌شوند.
در صورت ابتلای افراد سالمند به تب روماتیسمی احتمال بروز مشکلات جدی از جمله نارسایی قلبی زیاد است. چنانچه به دنبال مطالب پزشکی معتبر و به‌روز در خصوص بیماری روماتیسم قلبی در سالمندان هستید، در این مقاله از کیان مهر با ما همراه شوید.
بیماری روماتیسم قلبی چیست؟
بیماری روماتیسم قلبی با آسیب به دریچه‌های قلب در ارتباط است. یک نوع عفونت باکتریایی به نام عفونت استرپتوکوک گروه A (GAS) می‌تواند باعث بیماری تب روماتیسمی شود. این نوع عفونت مانند گلودرد استرپتوکوکی یا مخملک قادر است سیستم ایمنی را تحریک کند و باعث التهاب گسترده در سراسر بدن شود. این طوفان التهابی می‌تواند بسیاری از بافت‌های همبند از جمله قلب، مفاصل، پوست یا مغز را تحت تاثیر قرار دهد. در صورت عدم درمان، التهاب به تدریج منجر به آسیب دائمی دریچه قلب و مشکلات جدی برای سلامتی خواهد شد.
عوامل خطر ابتلا به تب روماتیسمی در سالمندان چیست؟
معمولا کودکان و نوجوانان بیشتر در معرض ابتلا به تب روماتیسمی هستند اما علائم بیماری و آسیب قلبی ممکن است تا سال‌ها پس از عفونت بروز نکند. با افزایش سن، عوارض تب روماتیسمی ظاهر می‌شوند به طوری که افراد مسنی که دچار این بیماری هستند، بسیار بیشتر از سایرین در معرض نارسایی و سکته قلبی در سالمندان قرار دارند. اگرچه تب روماتیسمی معمولاً در کودکان و نوجوانان بیشتر دیده می‌شود اما در صورت بروز در سالمندان ممکن است با علائم جدی‌تری همراه شود. بعضی از عوامل خطر ابتلای سالمندان به تب روماتیسمی به قرار زیر است:
ابتلا به عفونت‌های مختلف: اگر سالمندان به برخی عفونت‌ها مانند عفونت دندان، عفونت گلو و عفونت مجاری ادراری مبتلا شوند، خطر بروز تب روماتیسمی بیشتر خواهد بود. در کل، افرادی که به طور مکرر دچار عفونت‌های باکتریایی و استرپتوکوکی می‌شوند، بیشتر در معرض ابتلا قرار دارند.
ژنتیک: یکی از عوامل خطر بروز تب روماتیسمی در سالمندان با زمینه ژنتیکی آنان مرتبط است. وجود ژن‌هایی که باعث اختلال خودایمنی می‌شوند، در ابتلا به تب روماتیسمی تاثیر دارند.
جنسیت: در کودکان و نوجوانان، تب روماتیسمی بیشتر دختران را درگیر می‌کند اما در سالمندان تفاوتی بین جنسیت‌ها وجود ندارد.
عوامل محیطی: برخی عوامل محیطی مانند آلودگی هوا، شرایط آب و هوایی سرد و خشک و یا مصرف آب آلوده می‌توانند باعث افزایش خطر بروز تب روماتیسمی در سالمندان شوند. زندگی در محیط های پرتراکم و ناسالم از نظر بهداشتی نیز از دلایل ابتلا به عفونت‌های استرپتوکوکی است.
بیماری روماتیسم قلبی چقدر شایع است؟
شیوع بیماری روماتیسم قلبی در کشورهایی که خدمات بهداشتی و درمانی مناسبی دارند معمولا بسیار پایین است اما در بخش‌های کم درآمد و فقیر جامعه این مشکل بیشتر دیده می‌شود. اگر هر نوع عفونت و بیماری باکتریایی به هر دلیلی دیرهنگام درمان شود، احتمال ابتلا به تب روماتیسمی بیشتر می‌شود.
علائم بیماری روماتیسم قلبی در سالمندان چیست؟
علائم بیماری روماتیسم قلبی ممکن است تا سال‌ها پس از عفونت استرپتوکوکی ظاهر نشود. اما با افزایش سن و رسیدن به دوره سالمندی افراد مبتلا به آسیب قلبی علائم زیر را تجربه می‌کنند:
- درد قفسه سینه
- خستگی مفرط
- صدای غیرطبیعی قلب
- تنگی نفس
- تورم دست‌ها و پاها
بیماری روماتیسم قلبی چه آسیبی به قلب می‌رساند؟
التهاب دریچه قلب به دلیل تب روماتیسمی باعث بروز اختلال در ساختار و عملکرد قلب می‌شود. آسیب ممکن است بلافاصله در زمان عفونت و یا در طی چندین عفونت استرپتوکوکی رخ دهد. التهاب ادامه‌دار در بدن منجر به زخم و تنگ شدن دریچه قلب می‌شود. این بیماری در افراد مسن بیشتر تنگی دریچه آئورت در سالمندان و میترال قلب را تحت تاثیر قرار می‌دهد. دریچه‌ها جریان خون قلبی را کنترل می‌کنند و اگر به درستی کار نکنند، خون به جای خروج از قلب، به سمت عقب برمی‌گردد.
بیماری روماتیسم قلبی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشکان از راه‌های زیر بیماری روماتیسم قلبی را تشخیص می‌دهند:
1. معاینه بالینی و ارزیابی علائم بیمار
2. بررسی سابقه درمانی به‌ویژه هرگونه سابقه تب یا عفونت باکتریایی
در ادامه ممکن است آزمایش‌های زیر جهت تشخیص قطعی بیماری دریچه قلب تجویز شوند:
1. آزمایش خون به منظور بررسی سطح التهاب خونی
2. اکوکاردیوگرام (سونوگرافی قلب) برای تشخیص نقص در ساختار دریچه‌های قلب
3. الکتروکاردیوگرام (ثبت فعالیت الکتریکی قلب) برای بررسی ضربان قلب
بیماری روماتیسم قلبی چگونه درمان می‌شود؟
در حال حاضر، درمان قطعی برای بیماری روماتیسمی قلبی در دسترس نیست. اما داروهای تجویز شده می‌توانند به مدیریت و کنترل علائم کمک کنند و پیشرفت بیماری را به تاخیر بیندازند. انواع روش‌های درمانی شامل موارد زیر است:
تجویز دارو:
پزشکان ممکن است برای بهبود ضربان قلب غیرطبیعی دارو تجویز کنند. داروهای ضد انعقاد (رقیق کننده‌های خون) تا حدود زیادی خطر سکته قلبی یا لخته شدن خون به ویژه در سالمندان را کاهش می‌دهند.
جراحی:
در مراحل شدید روماتیسمی قلبی، درمان مستلزم انجام ترمیم و گاهی جراحی تعویض دریچه قلب است. در روش جراحی دریچه‌های آسیب دیده قلب با دریچه سالم جایگزین می‌شوند.
ترمیم دریچه قلب چگونه انجام می شود؟
ترمیم دریچه قلب با روش بالونی انجام می‌شود که به شرح زیر است:
1. یک کاتتر (لوله نازک و انعطاف‌پذیر) از طریق یک برش کوچک در پا یا قفسه سینه وارد قلب می‌شود.
2. سپس بالون از طریق کاتتر به دریچه قلب وارد می‌کنند.
3. در نهایت، بالون باد می‌شود تا تنگی دریچه برطرف شود.
تعویض دریچه قلب چگونه انجام می شود؟
اگر امکان ترمیم دریچه با روش بالونی وجود نداشته باشد، جراحی تعویض دریچه گزینه نهایی خواهد بود. در این صورت، دریچه آسیب دیده با یک دریچه مصنوعی یا یک دریچه بافتی (انسانی یا حیوانی) جایگزین می‌شود.
چگونه می‌توان از بیماری روماتیسم قلبی پیشگیری کرد؟
همواره می‌توان با مراجعه به‌موقع به پزشک و جلوگیری از پیشرفت بیماری‌های عفونی مثل گلودرد و سایر عفونت‌های گوش، حلق و بینی از بروز عفونت‌های خونی پیشگیری کرد. همچنین با رعایت نکات خودمراقبتی از ابتلای مکرر خود و فرزندانتان به بیماری‌هایی مثل سرماخوردگی، کرونا و آنفولانزا پیشگیری کنید. اگر علائم زیر را در خود و یا فرزندانتان مشاهده کردید، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید:
- تب
- درد مفاصل و دردهای عضلانی
- گلو درد و تورم لوزه‌ها
چشم انداز سالمندان مبتلا به بیماری روماتیسم قلبی چگونه است؟
اگر فرد سالمند مبتلا به روماتیسمی قلبی به طور منظم تحت نظر پزشک باشد و داروهای تجویز شده را مصرف کند، همانند سایر افراد می‌تواند از طول عمر طبیعی برخوردار باشد. درمان‌های حال حاضر از بروز نارسایی قلبی جلوگیری می‌کنند و یا قادرند تا سال‌ها آسیب قلبی را به تاخیر بیاندازند. در کل روماتیسم قلبی یک بیماری دائمی است و نیاز به مراقبت طولانی مدت دارد.
عوارض بیماری روماتیسم قلبی چیست؟
بیماری روماتیسم قلبی می‌تواند منجر به موارد زیر شود:
- آسیب به دریچه‌های قلبی
- آریتمی (ضربان غیرطبیعی قلب)
- فیبریلاسیون دهلیزی (تغییر ساختار قلب)
- نارسایی قلبی (تضعیف عضله قلب)
هر یک از عوارض بالا خطر سکته قلبی یا لخته شدن خون را افزایش می‌دهند.
انجام اقدامات درمانی برای سالمندان مبتلا به تب روماتیسمی چه اثراتی دارد؟
تب روماتیسمی در سالمندان می‌تواند باعث ایجاد عوارض جدی و افزایش مخاطرات سلامتی شود. به همین دلیل، درمان به‌موقع تب روماتیسمی در سالمندان برای افزایش کیفیت زندگی آنان بسیار اهمیت دارد. اثرات درمانی تب روماتیسمی در سالمندان به صورت زیر است:
کنترل بیماری: درمان تب روماتیسمی در سالمندان می‌تواند خطر بروز عوارض جدی مثل تخریب مفاصل، لخته شدن ناگهانی خون و سکته و همچنین خطر نارسایی کلیه را کاهش دهد.
کاهش درد: یکی از تاثیرات درمان تب روماتیسمی در سالمندان، کاهش دردهای قفسه سینه و دردهای عمومی بدن است. درمان مشکلات قلبی و به دنبال آن بهبود خون‌رسانی به اندام‌های بدن به کاهش درد و التهابات مفاصل کمک می‌کند.
انجام بهتر فعالیت‌های روزمره: تجویز دارو و درمان تب روماتیسمی در سالمندان می‌تواند در بهبود عملکرد فیزیکی آنان تاثیر بسزایی داشته باشد. این درمان برای بازگشت سالمند به فعالیت‌های روزمره و حفظ استقلال فردی بسیار مفید است.
آیا با بالا رفتن سن ابتلا به تب روماتیسمی بیشتر می‌شود؟
تب روماتیسمی ممکن است در هر سنی رخ دهد، اما بیشتر کودکان و نوجوانان را درگیر می‌کند. این بیماری در سالمندان به ندرت اتفاق می‌افتد اما اگر بروز کند، عوارض جدی و حتی مرگباری مانند نارسایی قلبی، آسیب به سیستم عصبی و آسیب به کلیه‌ها را به دنبال خواهد داشت. تب روماتیسمی در سالمندان معمولاً با علائم متفاوتی نسبت به کودکان و نوجوانان همراه است. علائم این بیماری در سالمندان شامل درد و سفتی مفاصل، افزایش دمای بدن، خستگی مضاعف، کاهش محسوس اشتها و اختلال در تنفس است. برای تشخیص تب روماتیسمی در سالمندان از روش‌های تشخیصی مانند آزمایشات خونی و بررسی علائم بالینی استفاده می‌شود.
نکات مهم در زمان مراقبت از سالمندان مبتلا به تب روماتیسمی
تشخیص و درمان تب روماتیسمی در سالمندان ممکن است با چالش‌هایی همراه باشد. به دلیل تفاوت علائم بیماری در سالمندان نسبت به کودکان و نوجوانان، تشخیص دقیق تب روماتیسمی در این گروه سنی ممکن است دشوار باشد. همچنین، درمان تب روماتیسمی در افراد مسن به دلیل وجود بیماری‌های زمینه‌ای همچون فشارخون بالا، آسیب کلیوی و دیابت در سالمندان چالش‌های خاص خود را دارد. در ادامه به چند نکته مهم در خصوص تشخیص و درمان سالمندان مبتلا به تب روماتیسمی می‌پردازیم:
تشخیص دقیق: برای تشخیص دقیق تب روماتیسمی در سالمندان لازم است که به فوق تخصص روماتولوژی مراجعه کنید تا با انجام آزمایشات خونی، بررسی علائم بالینی و تصویربرداری از قلب و مفاصل تب روماتیسمی را تشخیص دهد.
بردباری در پیگیری و مراقبت: درمان و مراقبت از سالمند مبتلا به تب روماتیسمی مستلزم صبر و شکیبایی است چراکه باید به طور منظم آزمایشات خون و تصویربرداری از مفاصل و دیگر عضلات بدن انجام شود تا وضعیت بیمار تحت کنترل باشد.
تغذیه سالم: تغذیه سالم برای سالمندان تب روماتیسمی بسیار مهم است. برخی مواد غذایی مانند ماهی، سبزیجات و میوه‌ها موجب کاهش التهاب مفاصل می‌شوند و می‌توانند در کاهش علائم تب روماتیسمی موثر باشند.
فعالیت بدنی: برای کاهش درد و سفتی مفاصل در سالمندان با تب روماتیسمی، فعالیت بدنی منظم و با توجه به وضعیت سلامتی بیمار توصیه می‌شود. فعالیت بدنی منظم همچنین افزایش عملکرد قلب و عروق، بهبود گردش خون و کاهش التهاب مفاصل را به دنبال دارد.
تب روماتیسمی چه تاثیری در فعالیت اجتماعی سالمندان و سلامت روانی آنان دارد؟
علائم تب روماتیسمی معمولا در سنین بالای ۶۰ سال دیده می‌شود. این بیماری علاوه بر مشکلات قلبی باعث درد، تورم و سفتی در مفاصل می‌شود و می‌تواند به تحلیل و ضعف عضلات منجر شود. تأثیر این بیماری بر روی سالمندان از سه جنبه اجتماعی، روان‌شناختی و اقتصادی اهمیت دارد:
جنبه اجتماعی: تب روماتیسمی می‌تواند منجر به ایجاد محدودیت‌هایی در فعالیت‌های روزمره گردد و وابستگی سالمندان به خانواده و اطرافیان را افزایش دهد. همچنین، افراد مبتلا به این بیماری ممکن است نتوانند به طور طبیعی در معاشرت و روابط اجتماعی شرکت کنند و از این‌رو دچار احساس انزوا شوند.
جنبه روان‌شناختی: تب روماتیسمی باعث افزایش استرس و اضطراب در سالمندان می‌شود و ممکن است در بلندمدت باعث ایجاد افسردگی در آنان شود. به همین دلیل، احتمال بروز نوسانات روانی و اختلالات شخصیتی در سالمند مبتلا به تب روماتیسمی افزایش می‌یابد.
جنبه اقتصادی: تب روماتیسمی باعث افزایش هزینه‌های درمانی و بهداشتی سالمندان می‌شود و بار مالی بیشتری بر خانواده‌ها تحمیل می‌کند.
بنابراین، پیشگیری و درمان تب روماتیسمی در سالمندان به منظور کاهش تأثیرات منفی این بیماری بر روی جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی و روان‌شناختی آنان بسیار مهم است.
اهمیت و نقش پرستار سالمند در مراقبت از فرد مبتلا به تب روماتیسمی چیست؟
تب روماتیسمی می‌تواند باعث آسیب به قلب، مفاصل و سایر اندام‌های بدن شود و نیاز به مراقبت‌های ویژه دارد. در سالمندان، تب روماتیسمی ممکن است با بیماری‌های زمینه‌ای همراه شود و وضعیت بیماری را تشدید کند. پرستار سالمند با توجه به آموزش‌هایی که در زمینه بیماری‌های التهابی و قلبی و عروقی دیده است، می‌تواند نقش مهمی در مراقبت از سالمندان مبتلا به تب روماتیسمی ایفا کند. برخی از وظایف پرستار سالمند در این زمینه به شرح زیر است:
پایش وضعیت بیمار: پرستار سالمند به‌طور دوره‌ای وضعیت بیمار را پایش می‌کند و در صورت لزوم وضعیت را به پزشک اطلاع می‌دهد.
مراقبت‌های روزانه: تب روماتیسمی در شرایط پیشرفته باعث محدودیت‌های جسمی می‌شود. در چنین شرایطی، پرستاران می‌توانند در انجام کارهای روزمره مانند خوردن، حمام کردن، پوشیدن لباس و پیاده‌روی کمک کنند.
مراقبت از قلب: یکی از عوارض تب روماتیسمی آسیب به قلب است. پرستار سالمند در این زمینه با انجام مداخلاتی مانند اندازه‌گیری منظم فشار خون و توجه به علائم قلبی می‌تواند از بروز مشکلات قلبی پیشگیری کند.
پیگیری مصرف داروها: برای سالمندان مبتلا به تب روماتیسمی داروهای متعددی از جمله داروهای ضد التهابی، مسکن‌ها و داروهای مهار کننده سیستم ایمنی تجویز می‌شود. این داروها باید سر وقت و با دوز تعیین شده مصرف شوند.